Program ,,Czyste Powietrze" - jakie zmiany w 2025 roku?

Wymiana nieefektywnych źródeł ciepła i zwiększenie efektywności energetycznej budynku to priorytetowe założenia najbardziej popularnego w Polsce programu walki ze smogiem – „Czyste Powietrze”. Ze względu na jego liczne niedociągnięcia, w niedalekiej przyszłości czekają nas istotne zmiany. Jak zapowiada NFOŚiGW, program „Czyste Powietrze” w 2025 roku ulegnie modyfikacji i pojawi się w nowej odsłonie. Jeżeli chcesz się dowiedzieć, jakie są najważniejsze propozycje zmian w programie „Czyste Powietrze” w 2025 roku, zachęcamy do przeczytania dalszej części artykułu.

Tegoroczny październik jest miesiącem wielu konsultacji przedstawicieli organizacji pozarządowych, samorządów, administracji, banków oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej z przedstawicielami rządu. Grono ekspertów wzięło udział w spotkaniach dotyczących propozycji nowych i ważnych zmian w programie „Czyste Powietrze” na 2025 rok. Pierwsze konsultacje odbyły się 4 października w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, konsultacjom tym przewodniczył wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta. Kolejne konsultacje odbyły się 15 października w Poznaniu, 18 października w Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz 22 października w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Program „Czyste Powietrze” to największy w Polsce, który ma na celu poprawę jakości powietrza poprzez wymianę pozaklasowych kotłów na paliwa stałe, jak i zwiększenie efektywności energetycznej budynku. Proponowane zmiany w programie, które miałyby obowiązywać od 2025 roku, mają wyeliminować nadużycia i nieprawidłowości, jakie mają dotychczas miejsce, aby środki trafiały faktycznie do tych beneficjentów, którzy ich potrzebują. Celem programu jest również intensywniejsze propagowanie odnawialnych źródeł energii, w tym wysokowydajne urządzenia grzewcze. Weryfikacja wykonawców poprzez stworzenie listy instalatorów to kolejna propozycja zmian w trosce o ochronę beneficjentów. 

SPIS TREŚCI:

1. Czyste Powietrze 2025 - propozycje najważniejszych zmian w programie

Zwiększenie kontroli przy weryfikacji dochodów

Z obserwacji i weryfikacji dokumentacji osób starających się o dofinansowanie z programu wynika, iż obecnie dochodzi do częstych nadużyć poprzez zaniżanie realnych dochodów beneficjentów, przy dopisywaniu dodatkowych osób do gospodarstw domowych lub przepisywanie współwłasności na osoby o niskich dochodach, lub takowych nieposiadających. Takie działania pozwoliły pozyskać większe kwoty dotacji, pokrywając nawet całość inwestycji.

Aktualnie w programie „Czyste Powietrze” wysokość wsparcia jest uzależniona od dochodów właścicieli domów jednorodzinnych - im niższe są ich dochody, tym na wyższy poziom dofinansowania mogą liczyć. Uczestnicy spotkań kwestionowali obecne kryteria dochodowe i wskazywali, że nie gwarantują one, iż najwyższy poziom 100% wsparcia kosztów netto inwestycji otrzymują osoby najuboższe.

Dochody mają być niejedynym kryterium do pozyskania określonego poziomu dofinansowania. W rozmowach zaproponowano wprowadzenie dodatkowych kryteriów, które pozwolą prawidłowo ocenić stan majątkowy i wiek wnioskodawcy oraz stan energetyczny i minimalny okres własności budynku. W przypadku korzystania ze 100% dotacji do weryfikacji beneficjentów mają być włączone jednostki samorządowe MOPS i GOPS.

Wyłonił się także pomysł dotyczący objęcia dofinansowań budynków wykorzystywanych do działalności gospodarczej przez mikro-przedsiębiorców. Pojawiła się także propozycja odnośnie do zniesienia lub podniesienia limitu dochodów dla pierwszego progu dotacyjnego.

Umowy prefinansowane - poprawa lub likwidacja

Nierzetelni wykonawcy to wciąż poważny problem w programie ,,Czyste Powietrze”, dotyczy to przede wszystkim umów prefinansowanych. Firmy takie, pobierając zaliczki w wysokości 50% z programu, nie wywiązywały się z umów lub wykonywały nierzetelnie powierzone prace. Dochodziło również do zawyżania rachunków, aby uzyskać więcej pieniędzy.

Na chwilę obecną beneficjenci nieposiadający własnych środków mogą korzystać z prefinansowania w ramach programu polegającym na wpłacie 50% planowanych wydatków wykonawcy, z którym podpisana jest umowa przed rozpoczęciem prac. Propozycje, jakie przedstawiono, aby ograniczyć zaistniały proceder to zaangażowanie w proces podmiotów zewnętrznych, takich jak banki. Lepsze zabezpieczenie umów poprzez wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia dla wykonawców oraz wypłatę prefinansowania na konto beneficjenta to postulaty ważnych zmian mogących wyeliminować procedery nadużyć.

Wśród propozycji, jakie padły podczas rozmów to odejście od prefinansowania inwestycji co znacząco uprościłoby i przyspieszyłoby ocenę wniosków, jak i ograniczałoby występujące w prefinansowaniu nadużycia. Na tę chwilę takie rozwiązanie nie jest planowane.

Wynik audytu energetycznego - kryterium do pozyskania dofinansowania

Na chwilę obecną, przystępując do programu ,,Czyste Powietrze” do pozyskania środków w ramach dofinansowań wymagany jest audyt energetyczny budynku. W rozmowach poruszanych w trakcie konsultacji rozważano wprowadzenie oceny energetycznej budynku przed rozpoczęciem prac, jak i wymóg osiągnięcia konkretnego standardu energetycznego budynku po realizacji przedsięwzięcia. Nową propozycją programu jest również wprowadzenie tzw. paszportu energetycznego (świadectwa charakterystyki budynku).

W rozmowach podkreślano, aby jak do tej pory było możliwe otrzymanie dofinansowania jedynie na wymianę źródła ciepła i instalacji wewnętrznej. Jeśli wymieniane źródło ciepła nie będzie spełniało wymaganego minimalnego zapotrzebowania na energię, dotacja na ten cel nie będzie udzielona. W innych sytuacjach decyzja o tym, czy środki będą przyznane na wymianę pieca, termomodernizację, czy też na oba będzie decydować wynik przeprowadzonego audytu energetycznego. Przeprowadzenie termomodernizacji budynku będzie obowiązkowo wymagane przy najwyższym progu dofinansowania.

Tylko firma instalatorska z weryfikowanej listy

Nierzetelni wykonawcy to wciąż poważny problem w programie ,,Czyste Powietrze”. Uczestnicy konsultacji zaproponowali stworzenie aktualizowanej listy rekomendowanych i zweryfikowanych wykonawców, zarówno na poziomie gmin, regionów, jak i ogólnopolskim. Tworząc listę rekomendowanych wykonawców, unikniemy korzystania z usług nieuczciwej firmy.

Założeniem jest, aby w tworzeniu listy i jej weryfikacji brały udział organizacje branżowe. Innowacyjnym pomysłem wśród konsultantów jest także wprowadzenie szkoleń dla instalatorów.